Sosiolinguistik 20: Percampuran Kod

Sewaktu hujung minggu, saya sempat meluangkan masa di hadapan televisyen bersama kawan-kawan. Pada waktu itu, kami melihat sebuah rancangan berbentuk hiburan yang digelar “MELODI”. Rancangan itu menampilkan dua pengecara terkenal iaitu Zizan Raja Lawak dan Dira Abu Zahar. Terdapat banyak percampuran kod bahaa inggeris dan bahasa Melayu yang digunakan oleh pengecara tersebut.

Perkataan well, u see, i tak sure u mampu Dira’ antara kesalahan penggunaan bahasa yang sempat saya dengar. Sebagai pengacara televisyen yang sentiasa berhubung dengan seluruh warganegara di negara ini, sepatutnya mereka yang mengendalikan rancangan hiburan mahupun rancangan-rancangan lain patut disedarkan agar menggunakan bahasa Melayu dengan betul agar tidak berlaku ‘kekacauan’ dalam berbahasa terutamanya kepada remaja yang mudah terpengaruh dengan apa sahaja di persekitaran mereka termasuklah cara berbahasa.

P/s: Walaupun rancangan ini berbentuk hiburan, tetapi penggunaan bahasa Melayu perlu dipandang serius agar bahasa Melayu itu terus kekal sepanjang hayat.

Sosiolinguistik 19: Bahasa Baku [Gaduh] Vs Dialek Kelantan [Gaduh]

Pada suatu hari, sewaktu saya ingin cepat untuk ke kuliah, tiba-tiba kawan serumah saya yang berasal dari Kuala Lumpur menyapa kepada saya. Berikut merupakan antara dialog untuk menggambarkan situasi ini.

Ali     : Weh Syafiq apesal ko terburu-buru nie?

Aku   : Bro aku nak gaduh ni..dah lambat.

Ali     : Gaduh?? dekat mana..

Aku  : Maksud aku gaduh tu mahu cepat. Dalam bahasa Kelantan disebut "gaduh".

            [Aku tergelak seketika]  

Kesimpulannya, kekeliruan dalam komunikasi boleh terjadi sekiranya perkataan yang diujarkan oleh rakan kita itu belum pernah kita dengari atau fahami sebelum ini.

P/s: "Gaduh" merupakan dialek Kelantan yang membawa erti "Mahu cepat atau terburu-buru".

Sosiolinguistik 18:Transkipsikan mengikut dialek Terengganu (Siri 4)

Berikut merupaka contoh-contoh perkataan yang ditranskipsikan mengikut dialek Terengganu. Perkataan-perkataan ini ditranskipsikan berpandukan percakapan masyarakat Terengganu pada masa kini. Dialek inilah yang membezakan sebuah negeri mahupun daerah dengan daerah ataupun negeri lain.

Ejaan Baku	Sebutan Standard	Sebutan Sampel	Sebutan Dialek
makan	[makan]	[makaŋ]	[makaŋ]
telur	[tƏlur]	[telo]	[telo]
gajah	[gaǰah]	[gaǰôh]	[gaǰôh]
kipas	[kipas]	[kipah]	[kipah]
ikan	[ikan]	[ikaŋ]	[ikaŋ]
jalan	[ǰalan]	[ǰalaŋ]	[ǰalaŋ]
tidur	[tidur]	[tido]	[tido]
dalam	[dalam]	[dalaŋ]	[dalaŋ]
besar	[bƏsar]	[bƏso]	[bƏso]
kecil	[kƏcil]	[kƏcik]	[kƏcik]
tandas	[tandas]	[tandah]	[tandah]
pinjam	[pinǰam]	[pinǰaŋ]	[pinǰaŋ]
keras	[kƏras]	[kƏrah]	[kƏrah]
Semalam	[sƏmalam]	[mareŋ]	[mareŋ]

Sosiolinguistik 17: Konsep Menghintung dalam Dialek Terengganu (Siri 3)

Konsep Menghitung

Sepertimana yang kita semua sedia maklum, konsep menghitung merupakan salah satu konsep yang sering digunakan semua manusia di dunia untuk menjumlahkan sesuatu benda mahupun objek tertentu. Konsep menghitung ini memainkan peranan yang sangat penting dalam kehidupan seharian. Sebagai contohnya, pada masa kini kanak-kanak diajar menghitung dan mengira sejak dari bangku persekolahan lagi. 

Dalam dialek antara negeri-negeri konsep menghitung adalah sama sahaja misalnya menggunakan konsep sa, puluh, ratus, ribu dan seumpamanya. Namun yang membezakan antara mereka mengenai konsep menghitung ini adalah berkaitan dengan bunyi yang diujarkan oleh para penutur di negeri masing-masing dalam menghitung sesuatu angka. 

Dalam dialek Terengganu, konsep menghitung digambarkan dengan perkataan se, due, tige, empak, lime, enang, tujuh, lapang, milang dan sepuloh. Menurut Asmah Haji Omar, 1990: 176, perkataan membilang merupakan kata yang lebih kerap digunakan oleh orang Melayu.  Dalam bahasa Melayu, konsep urutan bilangan mempunyai bentuk dan susunan yang tersendiri.  Dalam perkataan lain, urutan dinyatakan dalam bentuk kata bilangan ordinal iaitu terdiri daripada struktur ke + nombor, misalnya dalam dialek Terengganu disebut sebagai kedue, ketige, keempak, kelime, keenang, ketujoh dan seterusnya. Untuk memahami dengan lebih jelas akan ditunjukkan dalam jadual di bawah bersertakan dengan transkipsinya sekali.

Bahasa Standard	Dialek Terengganu	Transkripsi
satu	/se/	[sə]
dua	/Due/	[du ə]
tiga	/tige/	[tigə]
empat	/Empak/	[əmpak]
lima	/Lime/	[lim ə]
enam	/Enang/	[ənãŋ]
tujuh	/tujoh/	[tujoh]
lapan	/Lapang/	[lapaŋ]
sembilan	/Milang/	[səmbilaŋ]
sepuluh	/Puloh/	[puloh]

Contoh Penggunaan Perkataan dalam Ayat

                                i.            /# diə dapak təpat kətigə dalaŋ pətandiŋaŋ pεsta patuŋ #/

/# dia mendapat tempat ketiga dalam pertandingan pesta pantun #/

                              ii.            /# moto itu bəhargə lapaŋ ribu riŋgit #/

/# motosikal itu berharga lapan ribu ringgit #/

Sosiolinguistik 16: Kajian tentang Konsep Warna dalam Dialek Terengganu (Siri 2)

Konsep warna

     Dalam dialek Terengganu, terdapat banyak warna yang dituturkan menggunakan dialek Terengganu dalam kehidupan seharian mereka. Akan tetapi secara khususnya terdapat beberapa warna yang utama dalam dialek Terengganu iaitu putih, hitam, merah, hijau, kuning, hijau dan biru. Empat dari warna-warna tersebut boleh dikatakan sebagai warna asas iaitu puteh, hitam, merah dan hijau. 

       Seperti dialek-dialek di negeri lain, dialek Terengganu turut disertakan dengan tiap-tiap kata nama yang mempunyai tambahan-tambahan yang berkaitan dengan bunga-bungaan, daun-daunan dan juga benda-benda alam lainnya untuk menyatakan berbagai-bagai kelainan dari warna itu. Akhiran 'n' dalam sesuatu perkataan di tambah dengan huruf 'g'. Contoh perkataan dan contoh ayat dalam dialek Terengganu dapat ditunjukkan pada jadual di bawah ini.

Ejaan baku	Sebutan standard	Ejaan dialek dalam perkataan biasa	Sebutan sampel	Sebutan dialek
Merah	[ me͂ rôh]	Meroh merang Meroh daroh ikang Meroh jambue	[məroh meraŋ] [məroh daroh ikaŋ] [mƏroh jambue]	[məroh meraŋ] [məroh daroh ikaŋ] [mƏroh jambue]
Puteh	[PutƏh]	Puteh lepuk Puteh siot	[putεh ləput] [PutƏh siot]	[putεh ləput] [PutƏh siot]
Hitam	[Hitam]	hitang legang hitang maneh	[hitaŋ legaŋ] [hitaŋ manƏh]	[hitaŋ legaŋ] [[hitaŋ manƏh]
Hijau	[Hijau]	ija pucuk pisang ija tuee ija mude ija pekak	[ija pucuk pisaŋ] [ija tuƏ] [ija mudƏ] [ija pekok]	[ija pucuk pisaŋ] [ijautuƏ] [ija mudƏ] [ija pekok]

Terdapat banyak lagi konsep warna yang dituturkan mengikut loghat ataupun dialek terengganu yang digunakan dalam kehidupan seharian mereka. Disamping empat warna yang utama dalam masyrakat Terengganu dan terbitan-terbitannya itu, terdapat juga rujukan warna yang tidak menggunakan sebarang kata warna, tetapi disebaliknya menimbulkan konsep warna dengan memilih benda-benda yang dicirikan oleh warna-warna tertentu. Misalnya pucuk pisang, kulit manggis, buah langsat dan sebagainya. 

Dalam menggunakan ungkapan-ungkapan ini tidak diperlukan bantuan sebarang kata nama warna. Misalnya ” warna kulit ayah itu seperti buah langsat”. Secara kesimpulannya boleh dinyatakan bahawa pada mula-mulanya dialek Terengganu mempunyai sistem empat warna asas yang berkembang menjadi kepada banyak warna-warna yang seterusnya. Dialek Terengganu juga menunjukkan bahawa dialek Terengganu secara langsung membuat rujukan kepada benda-benda untuk menyatakan warna, dan ini adalah satu petunjuk tentang cara tunbuh dan kembangnya konsep warna pada amnya.

Contoh Penggunaan Perkataan dalam Ayat:

        i.            /# baju adək warnã  ija pucuk pisaŋ #/

/# baju adik berwarna hijau pucuk pisang #/

      ii.            /# səlεndaŋ itu bərwanə məroh daroh ikaŋ #/

/# selendang itu berwarna məroh darah ikan #/


P/s: Data ini merupakan sebahagian daripada tugasan untuk kursus Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu yang telah saya lakukan melalui temu bual masyarakat Terengganu.